Οι τελευταίοι των ανθρώπων

    

   

Οι τελευταίοι μόνο των ανθρώπων θα βρεθούν στον παγωμένο πλανήτη, όταν τα νερά θα αρχίσουν να ρέουν ξανά, βυθισμένοι μέσα σε λιμνούλες μαζί με υποβρύχια λαμπυρίζοντα ψαράκια· ενώ μυστηριώδεις ανθρωπόμορφοι γίγαντες θα ξεπροβάλλουν από τις πλαγιές.

    

Μ.Μ.

   

Η ψυχή τού ανθρώπου στο σοσιαλισμό – Απ. 3

   

Απ. 1   –   Απ. 2

   

   

[ΟΛΟΙ ΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟΤΥΧΗΜΕΝΟΙ
– Η ΚΑΘΕ ΕΞΟΥΣΙΑ ΔΙΑΦΘΕΙΡΕΙ:] 

   

Ο Ατομικισμός, λοιπόν, είναι το μονοπάτι που οδηγεί στον Σοσιαλισμό. Φυσική συνέπεια θα είναι το Κράτος να εγκαταλείψει κάθε ιδέα κυβερνητικής εξουσίας. Και πρέπει να την εγκαταλείψει, επειδή, όπως είπε κάποιος σοφός πολλούς αιώνες πριν από τον Χριστό, η ανθρωπότητα μπορεί να υπάρξει από μόνη της, αλλά δεν υπάρχει κανείς που να μπορεί να κυβερνήσει την ανθρωπότητα. Όλοι οι τρόποι διακυβέρνησης είναι αποτυχημένοι. Ο δεσποτισμός είναι άδικος για όλους, συμπεριλαμβανομένου και του ίδιου του δεσπότη, που ίσως να προοριζόταν για καλύτερα πράγματα. Οι ολιγαρχίες είναι άδικες απέναντι στους πολλούς, ενώ η οχλοκρατία είναι άδικη απέναντι στους λίγους. Μεγαλόπνοες ελπίδες αναφάνηκαν με τη γέννηση της δημοκρατίας. Όμως, δημοκρατία σημαίνει απλώς καταστολή του λαού, από τον λαό για τον λαό. Τελικά, αυτό αποκαλύφθηκε. Και πρέπει να πω ότι ήταν καιρός, μιας και η κάθε εξουσία διαφθείρει. Και διαφθείρει αυτούς που την ασκούν, όπως διαφθείρει κι εκείνους πάνω στους οποίους ασκείται. Όταν ασκείται βίαια, βάναυσα και με σκληρότητα, φέρνει και κάποιο καλό αποτέλεσμα, αφού έτσι δημιουργεί ή τουλάχιστον φέρνει στο προσκήνιο το πνεύμα της εξέγερσης και τον ατομικισμό που θα τη βλάψει. Όταν πάλι ασκείται με καλοσύνη ως ένα βαθμό ή συνοδεύεται από βραβεία κι ανταμοιβές, είναι τρομακτικά διεφθαρμένη. Ο λαός, στην περίπτωση αυτή, δεν ενημερώνεται για τη μεγάλη καταπίεση που ασκείται πάνω του κι έτσι, διαβιώνει μέσα σε χυδαία άνεση, όπως τα οικόσιτα ζωάκια, χωρίς ποτέ να συνειδητοποιεί ότι ακόμη κι όταν σκέπτεται, το κάνει με σκέψεις άλλων, ότι ζει σύμφωνα με τα πρότυπα άλλων, ότι στην κυριολεξία φορά ρούχα άλλων από «δεύτερο χέρι» κι ότι οι άνθρωποι δεν είναι ο εαυτός τους, ούτε μια στιγμή. «Αυτός που θέλει να ‘ναι ελεύθερος», λέει ένας μεγάλος στοχαστής, «δεν πρέπει ποτέ να βολεύεται». Κι η εξουσία, με το να δελεάζει τους ανθρώπους να βολευτούν, παράγει έναν χονδροειδή, υπερτροφικό βαρβαρισμό μεταξύ μας. 

   

[ΈΓΚΛΗΜΑ ΚΑΙ ΤΙΜΩΡΙΑ:]

   

Μαζί με την εξουσία, θα εκλείψει και η τιμωρία. Αυτό θα είναι ένα μεγάλο κέρδος, κέρδος πραγματικά ανυπολόγιστης αξίας. Αν διαβάσει κάποιος ιστορία, όχι μέσα από τις αποστειρωμένες εκδόσεις που γράφτηκαν για σχολιαρόπαιδα και για αυτούς που θέλουν να περάσουν την ώρα τους, αλλά την ιστορία έτσι όπως την έγραψαν άνθρωποι υπεύθυνοι κάθε εποχής, θα αηδιάσει κυριολεκτικά όχι από τα εγκλήματα που έχουν διαπράξει οι διεφθαρμένοι, αλλά από τις τιμωρίες που επέβαλλαν οι άριστοι. Και μια κοινωνία αποκτηνώνεται πολύ περισσότερο από τη συνηθισμένη επιβολή της τιμωρίας, παρά από την περιστασιακή διάπραξη του εγκλήματος. Προφανώς, το συμπέρασμα από αυτό είναι ότι όσο περισσότερες τιμωρίες επιβάλλονται, τόσο περισσότερα εγκλήματα σημειώνονται. […] Κι όπου οι τιμωρίες έχουν πραγματικά μειωθεί, τα αποτελέσματα υπήρξαν πάντα εξαιρετικά καλά. Λιγότερες τιμωρίες, λιγότερα εγκλήματα. […] Γιατί αυτοί τους οποίους αποκαλούμε εγκληματίες σήμερα, δεν είναι καθόλου εγκληματίες. Οι στερήσεις κι η φτώχεια, κι όχι η αμαρτία, είναι οι συγγενείς του σύγχρονου εγκλήματος. […] Οι εγκληματίες είναι απλώς αυτό που θα μπορούσε να είναι οποιοσδήποτε συνηθισμένος, ευυπόληπτος κύριος που, αν δεν είχε να φάει, θα έφτανε στο έγκλημα. Όταν η ατομική ιδιοκτησία καταργηθεί, δε θα υπάρχουν λόγοι που να οδηγούν στο έγκλημα, ούτε συζήτηση για αυτό: θα πάψει να υφίσταται. […] Παρ’ όλο όμως που ένα έγκλημα ίσως να μη στρέφεται κατά της ιδιοκτησίας, είναι πιθανό να προέρχεται από την εξαθλίωση, την οργή και την απογοήτευση που προκαλούνται από το λανθασμένο μας σύστημα ατομικής ιδιοκτησίας, οπότε, όταν αυτό το σύστημα καταργηθεί, θα εκλείψουν και τα εγκλήματα αυτά. […] Η ζήλια, που αποτελεί μια συχνή αιτία εγκλημάτων στη σύγχρονη εποχή, είναι ένα συναίσθημα που συνδέεται στενά με τις αντιλήψεις μας περί ιδιοκτησίας και θα σβήσει στο πλαίσιο του Σοσιαλισμού και του Ατομικισμού.

   

[Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ:]

   

[…] Τώρα, εφόσον το Κράτος δε θα ασκεί την εξουσία, θα μπορούσε να τεθεί το ερώτημα τι θα κάνει το Κράτος. Το Κράτος πρέπει να κάνει εθελοντικά την παραγωγή και τη διακίνηση των αναγκαίων αγαθών. Το Κράτος θα παράγει ό,τι είναι ωφέλιμο. Το άτομο θα δημιουργεί ό,τι είναι όμορφο.

   

[Η ΜΗΧΝΑΗ ΝΑ ΥΠΗΡΕΤΕΙ ΤΟΝ ΆΝΘΡΩΠΟ:]

   

[…] Μέχρι σήμερα, ο άνθρωπος υπήρξε ως ένα βαθμό σκλάβος της μηχανής κι υπάρχει μια τραγική πλευρά στο γεγονός ότι μόλις ο άνθρωπος επινόησε τη μηχανή για να δουλεύει γι’ αυτόν, άρχισε ο ίδιος να πεθαίνει της πείνας. Αυτό ωστόσο είναι φυσικά το αποτέλεσμα του συστήματος ατομικής ιδιοκτησίας και τους συστήματος ανταγωνισμού που επικρατούν σήμερα. […] Όλες οι μη πνευματικές εργασίες, όλη η μονότονη, άχαρη απασχόληση, κάθε δουλειά που έχει σχέση με αηδιαστικά πράγματα και πραγματοποιείται κάτω από δυσάρεστες συνθήκες, πρέπει να γίνεται από μηχανές. […] Σήμερα, η μηχανή ανταγωνίζεται τον άνθρωπο. Κάτω από τις σωστές συνθήκες, η μηχανή θα υπηρετεί τον άνθρωπο. […] Το γεγονός είναι ότι ο σύγχρονος πολιτισμός έχει ανάγκη από σκλάβους. Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν δίκιο στο θέμα αυτό. Αν δεν υπάρχουν οι σκλάβοι για να κάνουν τις βρόμικες, τρομερές, δίχως ενδιαφέρον δουλειές, ο πολιτισμός κι ο διαλογισμός δεν μπορούν να ανθίσουν. Η ανθρώπινη δουλεία είναι λανθασμένη, επισφαλής και καταστροφική για τα ήθη. Αλλά το μέλλον του κόσμου εξαρτάται από το αν ο άνθρωπος θα υποδουλώσει τη μηχανή και θα τη βάλει να δουλεύει γι’ αυτόν.

   

[ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ: ΟΥΤΟΠΙΑ]

   

[…] Είναι ουτοπικά όλα αυτά; Μα ένας χάρτης του κόσμου που δεν περιλαμβάνει την Ουτοπία δεν αξίζει ούτε μια ματιά, γιατί παραλείπει τη μοναδική χώρα προς την οποία αγωνίζεται πάντα να φτάσει η ανθρωπότητα. Κι όταν η ανθρωπότητα φτάσει επιτέλους εκεί, θα ατενίσει τον ανοιχτό ορίζοντα και βλέποντας μια καλύτερη χώρα, θα ανοίξει για ‘κει τα πανιά της. Η πρόοδος είναι η πραγματοποίηση κάθε Ουτοπίας. 

  

[…] Όταν ο άνθρωπος είναι ευτυχισμένος, βρίσκεται σε αρμονία με τον εαυτό του και με το περιβάλλον. Ο νέος Ατομικισμός για τον οποίο εργάζεται ο Σοσιαλισμός, είτε το θέλει, είτε όχι, θα είναι η τέλεια αρμονία. Θα είναι αυτό που οι αρχαίοι Έλληνες αναζητούσαν αλλά δεν μπόρεσαν να υλοποιήσουν απόλυτα, εκτός από τη σκέψη, επειδή είχαν δούλους και τους έτρεφαν. Θα είναι αυτό που η Αναγέννηση αναζητούσε αλλά δεν μπόρεσε να το υλοποιήσει απόλυτα, εκτός από την Τέχνη, επειδή και τότε υπήρχαν σκλάβοι που πέθαιναν της πείνας. Θα είναι η πλήρης αρμονία και μέσα από αυτήν ο άνθρωπος θα φτάσει στην τελειότητά του. Ο νέος Ατομικισμός θα είναι ο νέος Ελληνισμός.

    

* * *

  

Μετάφραση: Γιάννης Κωνσταντίνου (Oscar Wilde, "ΣΤΟΧΑΣΜΟΙ")

   

Όλο το δοκίμιο στα αγγλικά: "The Soul of Man under Socialism"

(Project Gutenberg)

   

   

Η ψυχή τού ανθρώπου στο σοσιαλισμό – Απ. 2

Η πρώτη έκδοση (1891)

[ΚΑΝΕΝΑΣ ΑΠΟΛΥΤΑΡΧΙΚΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ
ΔΕ ΘΑ ΒΕΛΤΙΩΣΕΙ ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ:]

    

[…] Οι ταραχοποιοί είναι άνθρωποι που παρεμβαίνουν, που εμπλέκονται, που παρεισφρύουν σε μια απολύτως ικανοποιημένη κοινωνική τάξη και ρίχνουν τους σπόρους της δυσαρέσκειας στις καρδιές των μελών της. Αυτός είναι ο λόγος που οι ταραχοποιοί είναι αναμφισβήτητα αναγκαίοι. Χωρίς αυτούς, το ατελές καθεστώς μας δε θα έκανε το παραμικρό βήμα προς τον πολιτισμό. Η δουλεία καταργήθηκε στην Αμερική, όχι όμως ως αποτέλεσμα κάποιας δράσης από μέρους των δούλων, ούτε καν ύστερα από κάποια έκφραση της επιθυμίας τους να απελευθερωθούν. Καταργήθηκε ολοκληρωτικά εξαιτίας της ξεκάθαρα παράνομης συμπεριφοράς κάποιων ταραχοποιών της Βοστόνης κι άλλων πόλεων, που δεν ήταν δούλοι οι ίδιοι, ούτε ιδιοκτήτες δούλων, και ούτε είχαν καμιά πραγματική σχέση με το πρόβλημα. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως αυτοί οι υποστηρικτές της κατάργησης της δουλείας κράτησαν το δαυλό αναμμένο και ξεκίνησαν την όλη υπόθεση. Κι είναι ενδιαφέρον να σημειώσουμε ότι από τους ίδιους τους δούλους, όχι μόνο δε δέχτηκαν καμιά συμπαράσταση, αλλά ούτε καν την παραμικρή συμπάθεια. Κι όταν μετά το τέλος του Εμφυλίου Πολέμου, οι δούλοι στην Αμερική βρέθηκαν ελεύθεροι, ήταν τόσο ελεύθεροι, ώστε είχαν την ελευθερία να πεθαίνουν της πείνας και πολλοί από αυτούς μετάνιωσαν για τη νέα κατάσταση πραγμάτων. Για τον κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο, το τραγικότερο γεγονός μέσα σε όλη τη Γαλλική Επανάσταση δεν είναι το ότι η Μαρία Αντουανέτα καρατομήθηκε επειδή υπήρξε βασίλισσα, αλλά το ότι οι πεινασμένοι μέχρι θανάτου χωρικοί της Βανδέας ξεσηκώθηκαν εθελοντικά για να σκοτωθούν υπέρ του μισητού ιδανικού του φεουδαρχισμού. 

    

Είναι λοιπόν ξεκάθαρο ότι κανένας απολυταρχικός Σοσιαλισμός δε θα βελτιώσει τα πράγματα. Γιατί, ενώ κάτω από το σημερινό σύστημα ένας πολύ μεγάλος αριθμός ανθρώπων μπορεί να ζει απολαμβάνοντας ως ένα ορισμένο βαθμό τη δυνατότητα ελευθερίας κι έκφρασης κι ευτυχίας, κάτω από ένα περιχαρακωμένο βιομηχανικό σύστημα ή ένα σύστημα οικονομικής τυραννίας, κανείς δε θα μπορούσε να απολαύσει μια τέτοια ελευθερία. Είναι θλιβερό που ένα τμήμα της κοινωνίας μας ζει κυριολεκτικά κάτω από συνθήκες δουλείας, αλλά το να προτείνει κανείς να υποδουλωθεί ολόκληρη η κοινωνία για να λυθεί το πρόβλημα, είναι παιδαριώδες. Κάθε άνθρωπος πρέπει να είναι απόλυτα ελεύθερος να διαλέξει την εργασία που του αρέσει να κάνει. Καμιά μορφή καταναγκασμού δεν πρέπει να ασκείται πάνω του. Αν υπάρχει τέτοιος καταναγκασμός, η εργασία δε θα αρέσει στον άνθρωπο κι ούτε θα ‘χει κάποιο όφελος για τους άλλους. Κι όταν λέω εργασία, εννοώ απλώς την κάθε είδους δραστηριότητα.

      

[…] Ομολογώ όμως ότι πολλές σοσιαλιστικές απόψεις που έτυχε να μελετήσω, δείχνουν να ταυτίζονται με κάποιες ιδέες αυταρχισμού, αν όχι ουσιαστικού καταναγκασμού. Φυσικά, ο αυταρχισμός ή ο καταναγκασμός δεν έχουν καμιά θέση εδώ. Όλοι πρέπει να συνεισφέρουν εθελοντικά στην κοινωνική πρόοδο. Και μόνο μέσα από μια εθελοντική συνεισφορά ο άνθρωπος αισθάνεται ωραία.
    

[Η ΑΛΗΘΙΝΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ:]

    

[…] Είναι θαυμάσιο πράγμα η αληθινή προσωπικότητα του ανθρώπου όταν τη διακρίνουμε. Είναι κάτι που αναπτύσσεται φυσικά κι απλά, όπως ένα άνθος ή ένα δέντρο. Με τίποτα δε θα διαφωνεί. Ποτέ δε θα μαλώνει, ούτε θα συγκρούεται. Δε θα προσπαθεί να αποδείξει πράγματα. Θα ξέρει το καθετί. Κι ωστόσο, δε θα την απασχολεί καθόλου η γνώση. Θα ‘χει σοφία. Η αξία της δε θα μετριέται με υλικά πράγματα. Δε θα’ χει τίποτα. Κι όμως, θα τα ‘χει όλα, κι όσα κι αν οι άλλοι της πάρουν, πάλι θα ‘χει – τόσο πλούσια θα ‘ναι. Δε θα αναμειγνύεται πάντα με τους άλλους, ούτε θα ζητά από τους άλλους να γίνουν σαν κι αυτήν. Θα τους αγαπά επειδή θα είναι διαφορετικοί. Κι όμως, ενώ δε θα μπλέκεται με τους άλλους, θα τους βοηθά όλους, όπως μας βοηθά ένα όμορφο πράγμα, απλώς και μόνο επειδή υπάρχει. Η προσωπικότητα του ανθρώπου θα ‘ναι κάτι το θαυμάσιο. Θα είναι τόσο υπέροχη, όσο κι η προσωπικότητα ενός παιδιού. 

     

[«ΝΑ ΕΙΣΑΙ Ο ΕΑΥΤΟΣ ΣΟΥ»:] 

    
Η ανάπτυξή της θα υποστηρίζεται από τον Χριστιανισμό, αν βέβαια οι άνθρωποι επιθυμούν κάτι τέτοιο.
     
[…] «Γνῶθι σαυτόν!» ήταν γραμμένο στην ωραία πύλη του αρχαίου κόσμου. Πάνω από την πύλη του σύγχρονου κόσμου πρέπει να γραφτεί: «Να είσαι ο εαυτός σου!» Και το μήνυμα του Χριστού προς τον άνθρωπο ήταν απλώς: «Να είσαι ο εαυτός σου». Αυτό είναι το μυστικό του Χριστού.
      
Όταν ο Ιησούς αναφέρεται στους φτωχούς, εννοεί προσωπικότητες, ακριβώς όπως όταν μιλά για τους πλούσιους, εννοεί ανθρώπους που δεν έχουν αναπτύξει την προσωπικότητά τους. Ο Ιησούς ζούσε σε μια κοινωνία που επέτρεπε τη συσσώρευση ατομικής ιδιοκτησίας ακριβώς όπως και η δική μας, και το κήρυγμά του υποστήριζε ότι σε μια τέτοια κοινωνία δεν ήταν πλεονέκτημα να ζει ο άνθρωπος μόνο με απλό, λιτό δείπνο, να φορά κουρελιασμένα, φτηνά ρούχα, να κοιμάται σε βρομερές, άθλιες κατοικίες, ούτε ότι ήταν μειονέκτημα για τον άνθρωπο να ζει κάτω από υγιεινές, ευχάριστες και αξιοπρεπείς συνθήκες. Μια τέτοια άποψη θα ήταν λανθασμένη για την εποχή εκείνη και τις κοινωνικές συνθήκες που επικρατούσαν τότε. […] Η κοινωνία μας είναι απείρως πιο πολύπλοκη κι επιδεικνύει πολύ μεγαλύτερες ακρότητες πλούτου και φτώχειας απ’ όσο οποιαδήποτε κοινωνία του αρχαίου κόσμου. Αυτό που ο Ιησούς εννοούσε, ήταν τούτο. Είπε στον άνθρωπο: «Έχεις μια υπέροχη προσωπικότητα. Ανάπτυξέ τη. Να είσαι ο εαυτός σου. Μη φανταστείς ότι η τελειότητά σου βρίσκεται στη συσσώρευση ή στην κατοχή εξωτερικών πραγμάτων. Η στοργή σου βρίσκεται μέσα σου. Αν μπορούσες να το συνειδητοποιήσεις αυτό, δε θα ήθελες να είσαι εύπορος. Τα συνηθισμένα πλούτη μπορεί να τα κλέψει κάποιος. Τα πραγματικά, όμως, όχι. Στο θησαυροφυλάκιο της ψυχής σου υπάρχουν άπειρα πράγματα, που κανένας δεν μπορεί να σου τα πάρει. Προσπάθησε να διαμορφώσεις τη ζωή σου κατά τέτοιο τρόπο, ώστε τα εξωτερικά πράγματα να μην μπορούν να σε βλάψουν. Και προσπάθησε ακόμη να απαλλαγείς από την ατομική ιδιοκτησία. Γιατί αυτή απαιτεί χαμερπείς ενασχολήσεις, ατελείωτες επινοήσεις, συνεχόμενα λάθη. Η ατομική ιδιοκτησία δυσχεραίνει τον Ατομικισμό στο κάθε του βήμα». […] Αυτό που λέει ο Ιησούς είναι ότι ο άνθρωπος φτάνει στην τελειότητά του όχι μέσα από αυτά που έχει, ούτε καν μέσα από αυτά που κάνει, αλλά ολοκληρωτικά μέσα από αυτό που είναι.
    
[…] Τα ίδια έλεγε στους φίλους του. Τους έλεγε να είναι ο εαυτός τους και να μην αγωνιούν διαρκώς για άλλα πράγματα. Τι σημασία έχουν τα άλλα πράγματα; Ο άνθρωπος είναι από μόνος του πλήρης. Τους έλεγε ότι, όταν βγουν στον κόσμο, ο κόσμος θα διαφωνεί μαζί τους. Κι αυτό θα’ ναι αναπόφευκτο. Ο κόσμος μισεί τον Ατομικισμό. Αυτό όμως, τους έλεγε, δε θα ‘πρεπε να τους ανησυχεί. Έπρεπε να ‘ναι ήρεμοι και συγκεντρωμένοι στον εαυτό τους. Αν κάποιος τους πάρει τον μανδύα, να του δώσουν και το πανωφόρι τους, μόνο και μόνο για να αποδείξουν ότι τα υλικά πράγματα δεν έχουν σημασία. Αν οι άνθρωποι τους βρίσουν, να μην ανταπαντήσουν. Τι σημαίνει αυτό; Όσα λέει κάποιος για έναν άνθρωπο, δεν αλλοιώνουν τον ίδιο τον άνθρωπο. Παραμένει αυτό που είναι. Η κοινή γνώμη δεν έχει καμιά αξία. Ακόμη κι αν οι άνθρωποι χρησιμοποιήσουν ουσιαστική βία πάνω τους, αυτοί δεν πρέπει να ανταποδώσουν τη βία. Γιατί τότε θα πέσουν στο ίδιο ταπεινό επίπεδο. Στο κάτω-κάτω, ακόμη και στη φυλακή, ο άνθρωπος μπορεί να είναι ουσιαστικά ελεύθερος. Η ψυχή του μπορεί να ‘ναι ελεύθερη. Η προσωπικότητά του πρέπει να μένει αδιατάρακτη. Πρέπει να ‘ναι γαλήνιος. Και, πάνω απ’ όλα, δεν πρέπει να παρεμβαίνουν στις υποθέσεις άλλων ανθρώπων, ούτε να τους κρίνουν κατά κανέναν τρόπο. Η προσωπικότητα είναι παράξενη. Δεν πρέπει να εκτιμάμε πάντα τους ανθρώπους από τις πράξεις τους.
    
[…] Όποιος θέλει λοιπόν να ζήσει όπως ο Χριστός, πρέπει να είναι απόλυτα κι αποκλειστικά ο εαυτός του. Μπορεί να είναι μεγάλος ποιητής ή σπουδαίος άνθρωπος της Επιστήμης, κάποιος νεαρός φοιτητής πανεπιστημίου ή να βόσκει πρόβατα στα χωράφια, ένας δραματουργός όπως ο Σαίξπηρ, ή κάποιος που στοχάζεται τον Θεό όπως ο Σπινόζα, ένα παιδί που παίζει στον κήπο ή ένας ψαράς που ρίχνει τα δίχτυα του στη θάλασσα. Δεν έχει σημασία με τι ασχολείται, από τη στιγμή που συνειδητοποιεί την τελειότητα της ψυχής που υπάρχει μέσα του. Όλες οι απομιμήσεις ηθικής και ζωής είναι λανθασμένες. […] Δεν υπάρχει ένας και μοναδικός τύπος ανθρώπου. Υπάρχουν τόσο πολλές τελειότητες, όσο κι οι ατελείς άνθρωποι. Ίσως να παραμένει κανείς ελεύθερος ακόμη κι αν υποκύπτει στις αιτήσεις για ελεημοσύνη, δεν μπορεί όμως να διατηρήσει την ελευθερία του αν υποκύπτει στην ομοιομορφία. 
   

[ΚΑΜΙΑ ΔΕΣΜΕΥΣΗ ΠΑΝΩ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ:]

    
Ναι, υπάρχουν ορισμένα στοιχεία στον Ατομικισμό που υποδηλώνουν σοβαρές συνέπειες. Ο Σοσιαλισμός αναιρεί την έννοια της οικογένειας, λόγου χάρη. Με την κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας ο γάμος, με τη σημερινή του μορφή, θα πρέπει να εκλείψει. Αυτό είναι μέσα στο πρόγραμμα. Ο Ατομικισμός το αποδέχεται και το τελειοποιεί. Μετατρέπει την κατάργηση των νομικών περιορισμών σε μια μορφή ελευθερίας που θα βοηθήσει την πλήρη ανάπτυξη της προσωπικότητας και θα καταστήσει τον έρωτα του άντρα και της γυναίκας πιο υπέροχο, πιο όμορφο και πιο ευγενικό. Ο Ιησούς το γνώριζε αυτό. Απέρριπτε τις διεκδικήσεις της οικογενειακής ζωής, παρ’ όλο που υπήρχαν στην εποχή και στην κοινωνία του, και μάλιστα σε πολύ έντονη μορφή. «Ποια είναι η μητέρα μου; Ποιοι είναι οι αδελφοί μου;», απάντησε σε αυτούς που τον ειδοποίησαν ότι η μητέρα και τα αδέρφια του τον γύρευαν. Όταν ένας από τους μαθητές του ζήτησε να πάει να κηδέψει τον πατέρα του, ο Ιησούς έδωσε τούτη την τρομερή απάντηση: «Αφήστε τους νεκρούς να θάψουν τους νεκρούς». Δεν επέτρεπε την ύπαρξη καμιάς δέσμευσης πάνω στην προσωπικότητα.
   

[ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ...]

  

ΔΕ ΜΕΝΕΙ ΚΑΤΙ ΑΛΛΟ

   

   
Ούτε σε αγαπώ ούτε σε μισώ
Ούτε σε ξεχνώ ούτε σε θυμάμαι
Γιατί είσαι (παντού και πάντα) μέσα μου

Γι' αυτό την κάθε στιγμή που περνά και μετρώ
Ούτε ευτυχισμένος ούτε δυστυχισμένος είμαι
Γιατί νιώθω –και όχι βρίσκομαι– μακριά σου

Συνέχισε, λοιπόν, συνέχισε
Συνέχισε να με απομακρύνεις
5 εκατοστά το δευτερόλεπτο
   
   

Μ.Μ.

   

Η ψυχή τού ανθρώπου στο σοσιαλισμό – Απ. 1

Ο Όσκαρ Ουάιλντ

[ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ:]

Το βασικό πλεονέκτημα που θα προκύψει από την επικράτηση του Σοσιαλισμού είναι, αναμφίβολα, ότι θα μας απαλλάξει από τη θλιβερή υποχρέωση να ζούμε για τους άλλους, πράγμα που με τις παρούσες συνθήκες είναι εξαιρετικά πιεστικό σχεδόν για όλους μας. Ουσιαστικά, ελάχιστες πιθανότητες υπάρχουν να ξεφύγει κανείς από την πίεση αυτή. […]

   

[ΟΙ ΒΛΑΠΤΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥ ΑΛΤΡΟΥΙΣΜΟΥ:]

 

[…] Στην πλειονότητά τους, οι άνθρωποι σπαταλούν τη ζωή τους σε ένα νοσηρό και υπερβάλλοντα αλτρουισμό – στην πραγματικότητα, αναγκάζονται να το κάνουν, με αποτέλεσμα να φθείρουν τον εαυτό τους. Ανακαλύπτουν ότι είναι περικυκλωμένοι από φρικαλέα φτώχεια, φρικαλέα ασχήμια, φρικαλέα πείνα. Είναι αναπόφευκτο, λοιπόν, όλα αυτά να τους συγκινούν έντονα. Τα συναισθήματα των ανθρώπων διεγείρονται ταχύτερα από το πνεύμα τους. […] Κατά συνέπεια, οι άνθρωποι –με αξιοθαύμαστες αλλά λανθασμένες ως προς την κατεύθυνσή τους προθέσεις– θέτουν ως στόχο τους, με μεγάλη σοβαρότητα κι έντονη συναισθηματική φόρτιση, να διορθώσουν τις αχρειότητες που βλέπουν γύρω τους. Τα αντίδοτα όμως στα οποία προσφεύγουν, δε θεραπεύουν την ασθένεια: απλώς, την παρατείνουν. Μάλιστα, τα αντίδοτά τους αποτελούν μέρος της ασθένειας.

   

Προσπαθούν, λόχου χάρη, να λύσουν το πρόβλημα της φτώχειας κρατώντας τον φτωχό στη ζωή ή, όπως κάνουν άλλοι, περισσότερο προοδευτικοί, προσφέροντάς του ψυχαγωγία.

   

Αυτά όμως δε λύνουν το πρόβλημα· οξύνουν απλώς αυτή τη δύσκολη κατάσταση. Ο σωστός στόχος είναι να προσπαθήσει κανείς να ξαναφτιάξει την κοινωνία πάνω σε μια τέτοια βάση, ώστε η φτώχεια να ‘ναι αδύνατη. Κι οι αλτρουιστικές αρετές στην πραγματικότητα παρεμποδίζουν την επίτευξη αυτού του στόχου. […] Και τελικά βλέπουμε ανθρώπους που έχουν πραγματικά μελετήσει το πρόβλημα και γνωρίζουν τη ζωή να εμφανίζονται στο προσκήνιο και να ικετεύουν την κοινότητα να περιορίσει τις αλτρουιστικές παρορμήσεις της για ελεημοσύνη, αγαθοεργίες και τα συναφή. Το κάνουν επειδή υποστηρίζουν ότι μια τέτοια ελεημοσύνη υποβαθμίζει και υποσκάπτει τα ήθη. Έχουν απόλυτο δίκιο. Η ελεημοσύνη είναι η πηγή πλήθους αμαρτιών. 

   

[ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΤΟΜΙΚΗ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ  ΣΤΟΝ ΥΓΙΗ ΑΤΟΜΙΚΙΣΜΟ:]

    

Πρέπει ακόμη να λεχθεί και τούτο: είναι ανήθικο να χρησιμοποιούμε την ατομική ιδιοκτησία για να απαλύνουμε τα τρομερά αίσχη που προκύπτουν από το καθεστώς της ατομικής ιδιοκτησίας. Είναι ταυτόχρονα ανήθικο και άδικο.

     

[…] Από την άλλη πλευρά, ο ίδιος ο Σοσιαλισμός θα ‘χει αξία απλώς και μόνο επειδή θα οδηγήσει στον ατομικισμό.

      

Ο Σοσιαλισμός, ο Κομμουνισμός, ή όπως αλλιώς θελήσουμε να τον αποκαλέσουμε, μετατρέποντας την ατομική ιδιοκτησία σε δημόσιο πλούτο κι αντικαθιστώντας τον ανταγωνισμό με τη συνεργασία, θα αποκαταστήσει την κοινωνία στη σωστή της κατάσταση, ως έναν εντελώς υγιή οργανισμό, και θα εξασφαλίσει την υλική ευημερία του κάθε μέλους της κοινότητας. Θα δώσει πραγματικά στη ζωή τη σωστή της βάση και τον σωστό της περίγυρο. Αλλά, για να αναπτυχθεί η ζωή ως τον υψηλότερο βαθμό τελειότητάς της, χρειάζεται κάτι περισσότερο. Αυτό που χρειάζεται είναι ο Ατομικισμός. Αν ο Σοσιαλισμός είναι απολυταρχικός, αν υπάρχουν κυβερνήσεις εξοπλισμένες με οικονομική δύναμη, όπως είναι τώρα με πολιτική δύναμη, αν με δυο λόγια έχουμε βιομηχανικές τυραννίες, τότε αυτή η νέα κατάσταση του ανθρώπου θα είναι χειρότερη από την προηγούμενη. Τώρα, ως συνέπεια της ύπαρξης της ατομικής ιδιοκτησίας, οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν τη δυνατότητα να αναπτύξουν τον Ατομικισμό τους ως έναν ορισμένο, πολύ περιορισμένο βαθμό. Οι άνθρωποι αυτοί είτε δεν έχουν ανάγκη να δουλέψουν για να ζήσουν, είτε μπόρεσαν να διαλέξουν τον τομέα δραστηριότητας που τους ταιριάζει πραγματικά και τους προσφέρει ευχαρίστηση. Αυτοί είναι οι ποιητές, οι φιλόσοφοι, οι άνθρωποι της επιστήμης, οι άνθρωποι του πολιτισμού – με μια λέξη, είναι οι πραγματικοί άνθρωποι, όσοι έχουν συνειδητοποιήσει τον εαυτό τους και μέσα από τους οποίους η ανθρωπότητα αποκτά μια επιμέρους συνειδητοποίηση. Από την άλλη πλευρά, υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων που δεν έχουν ατομική περιουσία και που ζουν πάντα στα όρια της πραγματικής πείνας, υποχρεωμένοι να δουλεύουν σαν κτήνη, κάνοντας δουλειές που δεν τις αγαπούν καθόλου και στις οποίες οδηγούνται εξαιτίας της αυθαίρετης, παράλογης, εξαθλιωτικής τυραννίας της ένδειας. Αυτοί είναι οι φτωχοί. […] Από τη συλλογική προσπάθειά τους η ανθρωπότητα κερδίζει πολλά σε υλική ευημερία. Αυτό όμως έχει ως αποτέλεσμα μόνο το υλικό κέρδος, ενώ ο άνθρωπος που είναι φτωχός παραμένει από μόνος του εντελώς ασήμαντος. Είναι απλώς ένα απειροελάχιστο άτομο μιας δύναμης που, αντί να τον σέβεται, τον συντρίβει· μάλιστα, προτιμά να τον συντρίβει, μια που έτσι θα είναι περισσότερο πειθήνιος. 

    

Φυσικά, πρέπει να λεχθεί ότι ο Ατομικισμός που πηγάζει από τις συνθήκες της ατομικής ιδιοκτησίας δεν είναι πάντα, ούτε καν κατά κανόνα, θαυμαστός ή ωραίος κι ότι οι φτωχοί, ακόμη κι αν δεν έχουν καμιά καλλιέργεια ή χάρη, εξακολουθούν να ‘χουν αρκετές αρετές. Κι οι δυο αυτές απόψεις είναι απόλυτα αληθινές. Η κατοχή ατομικής περιουσίας συχνά αποχαλινώνει ηθικά τον άνθρωπο, κι αυτός είναι φυσικά ένας από τους λόγους για τους οποίους ο Σοσιαλισμός θέλει να απαλλαγεί από αυτόν τον θεσμό. Στην ουσία, η ιδιοκτησία είναι πραγματικά μπελάς. […] Η ιδιοκτησία όχι απλώς έχει καθήκοντα, αλλά έχει και τόσο πολλά μάλιστα, ώστε η κατοχή της, ως ένα βαθμό, να γίνεται βάρος. Περικλείει ατελείωτες διεκδικήσεις που συσσωρεύονται η μια πάνω στην άλλη, απαιτεί ατελείωτη αφοσίωση στις επιχειρήσεις και ατελείωτη απασχόληση. Αν η ιδιοκτησία είχε μόνο απολαύσεις, θα μπορούσαμε να την αντέξουμε· όμως, τα καθήκοντα που συνεπάγεται την καθιστούν ανυπόφορη. Για χάρη λοιπόν των πλουσίων, πρέπει να απαλλαγούμε από αυτήν. Οι αρετές των φτωχών πρέπει να γίνουν αποδεκτές αμέσως και δε θα το μετανιώσουμε.  
     

[Η ΑΤΟΜΙΚΗ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ ΕΙΝΑΙ ΦΥΛΑΚΗ:]

    

Αλλά, θα με ρωτήσουν κάποιοι, πώς είναι δυνατόν ο Ατομικισμός, του οποίου η ανάπτυξη εξαρτάται σήμερα από την ατομική ιδιοκτησία, να μπορέσει να ωφεληθεί από την κατάργησή της;

     

[…] Θα ωφελούνταν κατά τον εξής τρόπο: κάτω από τις νέες συνθήκες, ο Ατομικισμός θα ήταν πιο ελεύθερος, πιο εκλεπτυσμένος και πιο έντονος απ’ όσο είναι σήμερα. […] Γιατί η αναγνώριση της ατομικής ιδιοκτησίας πραγματικά έβλαψε τον Ατομικισμό και τον υποβίβασε, συγχέοντας τον άνθρωπο με τα υπάρχοντά του. Αποπροσανατόλισε πραγματικά τον Ατομικισμό. Κατέστησε σκοπό του το κέρδος κι όχι την ανάπτυξη. Σε τέτοιο βαθμό, ώστε ο άνθρωπος πίστεψε ότι το σημαντικότερο πράγμα είναι το να έχει και όχι το να υπάρχει. Η αληθινή τελειότητα του ανθρώπου βρίσκεται όχι στο τι έχει ο άνθρωπος, αλλά στο τι είναι. Η ατομική ιδιοκτησία έχει συντρίψει τον αληθινό Ατομικισμό κι έχει συγκροτήσει έναν άλλο που είναι επίπλαστος. Έχει στερήσει από ένα μέρος του κοινωνικού συνόλου το δικαίωμα της ατομικότητας, αφήνοντας τα μέλη του να πεθαίνουν της πείνας. Κι έχει κάνει το ίδιο σε ένα άλλο τμήμα της κοινωνίας, στρέφοντας τα μέλη του σε λανθασμένη κατεύθυνση, γεμάτη εμπόδια. […] Η ίδια η διαδικασία που απαιτείται για την απόκτηση χρημάτων, διαφθείρει σοβαρά τον άνθρωπο. Σε μια κοινωνία σαν τη δική μας, όπου η ιδιοκτησία προσδίδει τεράστιες διακρίσεις, κοινωνική θέση, τιμές, σεβασμό, τίτλους κι άλλα τέτοιου είδους ευχάριστα πράγματα, ο άνθρωπος, δεδομένου ότι είναι φιλόδοξος εκ φύσεως, θέτει ως στόχο του να συγκεντρώσει πλούτη και συνεχίζει να τα συσσωρεύει ακαταπόνητα κι επίμονα, ακόμη και αφού έχει συγκεντρώσει πολύ περισσότερα από όσα χρειάζεται ή μπορεί να ξοδέψει ή να απολαύσει και τελικά, πολύ περισσότερα απ’ όσα ίσως ξέρει. Ο άνθρωπος θα σκοτώνει τον εαυτό του με υπερβολική εργασία έχοντας ως σκοπό να εξασφαλίσει περιουσία και, πραγματικά, αν εξετάσουμε τα τεράστια πλεονεκτήματα που προσφέρει η περιουσία, αυτό δεν πρέπει να μας ξαφνιάζει καθόλου. Εκείνο που μας κάνει να θλιβόμαστε είναι το γεγονός η κοινωνία έχει συγκροτηθεί πάνω σε μια τέτοια βάση, ώστε ο άνθρωπος αναγκάζεται να ακολουθήσει μια κατεύθυνση όπου δεν μπορεί να αναπτύξει ελεύθερα ό,τι είναι θαυμάσιο, γοητευτικό και υπέροχο μέσα του, όπου στην πραγματικότητα χάνει τις αληθινές απολαύσεις και χαρές της ζωής. Ο άνθρωπος είναι ακόμη, κάτω από τις παρούσες συνθήκες ανασφαλής.

     

[…] Η πραγματική περιουσία που έχει ένας άνθρωπος είναι αυτή που βρίσκεται μέσα του. Όσα είναι έξω από αυτόν, είναι εκτός σημασίας.

     

Με την κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας, λοιπόν, θα έχουμε αληθινό, όμορφο, υγιή Ατομικισμό. Κανείς δε θα σπαταλά τη ζωή του για να συσσωρεύει πράγματα και σύμβολα πραγμάτων. Ο άνθρωπος θα ζει. Και το να ζεις είναι το πολυτιμότερο πράγμα στον κόσμο. Οι περισσότεροι άνθρωποι σήμερα απλώς υπάρχουν, κι αυτό είναι όλο.
     

[ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ...]